مشکلات خانوادگی و تاثیر آن بر دانش آموزان

مطالعه دانش آموزانی که دارای افت تحصیلی هستند نشان می دهد یکی از عوامل مؤثر براین پدیدهمسائل خانوادگی به ویژه از هم گسیختگی خانواده، کم سوادی والدین، مشکلات عاطفی،انزوا، جو اجتماعی، روانی خانواده، عدم ارتباط صمیمانه با پدر و مادر، میزان درآمدخانواده، شغل والدین، میزان تفاهم والدین، حضور یا عدم حضور والدین، وضعیت تحصیلیسایر خواهران و برادران می باشد که در سلامت روحی و جسمی دانش آموز تأثیر فراوانیمی گذارد.دانش آموزی که از شرایط خانوادگی مناسب و پشتیبانی و حمایت عاطفیوالدین خود برخوردار نیست و نیازهای روحی و روانی اش تأمین نمی شود درپی ارضایاحتیاجات خود دچار بی توجهی به تحصیل یا ترک آن می شود.

مشکلات خانوادگی و تاثیر آن بر دانش آموزان

مطالعه دانش آموزانی که دارای افت تحصیلی هستند نشان می دهد یکی از عوامل مؤثر براین پدیدهمسائل خانوادگی به ویژه از هم گسیختگی خانواده، کم سوادی والدین، مشکلات عاطفی،انزوا، جو اجتماعی، روانی خانواده، عدم ارتباط صمیمانه با پدر و مادر، میزان درآمدخانواده، شغل والدین، میزان تفاهم والدین، حضور یا عدم حضور والدین، وضعیت تحصیلیسایر خواهران و برادران می باشد که در سلامت روحی و جسمی دانش آموز تأثیر فراوانیمی گذارد.دانش آموزی که از شرایط خانوادگی مناسب و پشتیبانی و حمایت عاطفیوالدین خود برخوردار نیست و نیازهای روحی و روانی اش تأمین نمی شود درپی ارضایاحتیاجات خود دچار بی توجهی به تحصیل یا ترک آن می شود.

پاسخ گفتن به نیازها ازسوی والدین لازمه موفقیت هر دانش آموز است درحالی که برخی از والدین بدون آگاهی ازوظیفه خود در قبال دانش آموز فقط از او انتظار موفقیت دارند.
نتایج یک تحقیقنشان می دهد که میزان تحصیلات والدین تأثیر فراوانی در کیفیت تحصیلی دانش آموزدارد، زیرا والدین تحصیل کرده به ویژه پدران در حل مشکلات درسی فرزندان بهترین یاورآنها خواهند بود و می توانند برای فرزندان خویش الگوهای بسیار زیبایی از تعلیم وتربیت باشند.

مشکلات خانوادگی

دعواهای خانوادگی زن و شوهر و تداوم آنها یکی از عواملی است که بشدت سبب تضعیف روحیه و افت تحصیلی دانش آموزان می شود. از آنجایی که کودکان در چنین لحظاتی زود انرژی و توان خود را از دست می
دهند و نمی توانند همزمان با تحصیل بار مشکلات خانوادگی را نیز به دوش بکشند خسته و ناتوان می شوند و اولین آثار خستگی روحی آنها را می توان در کیفیت نمرات درسی آنها مشاهده کرد.

والدین نباید در چنین شرایطی از فرزند دانش آموز خود توقع نمرات خوب داشته باشند و به او بگویند این دعواها ربطی به تو ندارد. چنین چیزی غیر ممکن است زیرا فرزندان جزیی از محیط خانواده هستند و
هر چیزی چه مثبت چه منفی تاثیرات زیادی روی آنها در محیط خانواده خواهد داشت. این وظیفه والدین است که مراقب روحیه فرزندان دانش آموز خود باشند تا مانع از فرورفتگی شخصیتی آنها شوند و به این ترتیب راه را بر هر نوع زمینه انحرافی که در چنین لحظاتی آینده فرزندان را تهدید می کند ببندند.

عوامل افت تحصیلی دانش آموزان مربوط به خانواده

·  اختلاف خانوادگی و خانواده آشفته ، طلاق فیزیکی یا روانی والدین ، وجود  نا مادری یا نا پدری و غیره

·  اختلاف فرزندان با خانواده مانند لجبازی با والدین و اعتراض به جو خانواده

·  وابسته و متکی نمودن فرزندان به والدین در امور درسی و تکالیف منزل از دوران ابتدایی

·  تحقیر ، سرزنش و مقایسه نادرست فرزندان با همسالان موفق و در نتیجه پایین آوردن اعتماد به نفس و خود پنداری آنان

·  تغییرات منفی در خانواده مانند ورشکستگی سیاسی و اقتصادی و اعتیاد و غیره

·  تغییر در جهت ارتقای سریع و غیر مترقبه سطح اقتصادی یا اجتماعی خانواده و از خود باختگی و غافلگیر شدن فرزندان و انواع انحرافات

خانواده و نقش آن بر افت تحصیلی دانش آموزان

۱ - محرومیت فرهنگی

۲ - فقر و محرومیتاقتصادی

۳ - عوامل عاطفی ورفتاری خانواده

۴ - فقدانوالدین

۵ - بی سوادیوالدین

۶ - تعداد اعضایخانواده

هر انسانی قسمت اعظم زندگی خود را در خانواده سپری می کند . خانواده به اولین گروه خویشاوندی یک کودک اطلاق می شود و نخستین پیوند میان کودک و محیط اطراف است . کودک در آنجا پندارهای اولیه درباره جهان خارج را فرا می گیرد . از لحاظ جسمی و ذهنی رشد و پرورش پیدا می کند . سخن گفتن و هنجارهای اساسی رفتار را یاد می گیرد و سرانجام نگرشها  اخلاق و روحیاتش در خانواده شکل می گیرد و به عبارت دیگر اجتماعی می شود

۱ - محرومیت فرهنگی

کودک دچار فقر فرهنگی ، کودکی است که از فقر زبانی ، تجربی ، شناختی و شخصیتی و دامنه وسیعی از نگرشها ، هنجارها و ارزشهای بدون معیار رنج می برد و با توجه به این موارد است که فرصتهای برابر آموزش ، شانس مساوی در برخورداری از تعلیم و تربیت را فراهم نمی کند . زیرا بسیاری از افرادی که وارد نظام آموزشی می شوند این بار محرومیت فرهنگی است که آهنگ برخورداری آنان را معین می کند . هر چه امکانات فرهنگی خانواده زیادتر باشد امکان رشد توانایی های هوشی کودکان زیادتر می شود و برعکس فقر محیط فرهنگی اثرات منفی بر رشد عقلی و شناختی کودکان دارد و در نتیجه موجبات افت تحصیلی را به وجود می آورد .

۲ - فقر و محرومیت اقتصادی

کودکانی که متعلق به خانواده هایی با پایگاه اقتصادی و اجتماعی فوق العاده پائین بوده و تواماً با فقر اقتصادی و فرهنگی مواجه اند ، از انگیزه تحصیلی بسیار پائین برخوردارند . از سوی دیگر در کنار فقر فرهنگی و محرومیتهای محیطی ، شرایط اقتصادی - اجتماعی حاکم بر جامعه نیز در چگونگی تبلور انگیزه های رشد و پیشرفت یا افت تحصیلی دانش آموزان نقش بسزایی دارد .

فقر و نداری به شکلهای گوناگون موانعی را در جهت پیشرفت تحصیلی به وجود می آورد از قبیل :

1. نامناسب بودن مکان زندگی از جهت آب سالم ، نور و فضای اتاق ، رفت و آمد وشلوغی و سرو صدا، آلودگی هوا ،نبودنمکان برای کارهای شخصی .

2. نامناسببودن امکانات بهداشتی و تغذیه و در نتیجه ابتلا به انواع بیماریها و سوء تغذیه وکمبود خواب

3. کارکردندر خارج از منزل که مانع رفتن آنها به مدرسه یا باعث حضور نامرتب آنان در کلاس میشود .

یکی از عوامل منفی خانوادگی که همواره منشاء انحراف توجه کودک از تحصیل می گردد جابجائی وظایف والدین و فرزند است . از جمله جابجائی ها که ارتباط قابل توجهی با افت تحصیلی دارد ، اشتغال کودکان است . به این ترتیب کودکان در سنی به کار و اشتغال می پردازند که معمولاً از آنها انتظار می رود درآن مقطع بیشتر به نقشهای مورد انتظار از جمله تحصیل بپردازند . عدم تامین نیازهای مالی خانواده و نیاز به نیروی کار کودک از دلایل عمده اشتغال کودکان در سنین پائین است که در این زمینه صرف وقت و نیروی بسیار در اشتغال ، باعث افت تحصیلی آنها می شود . اشتغال دانش آموزان انرژی جسمی و ذهنی شان را برای یادگیری دروس کاهش می دهد . به این ترتیب کودکان ممکن است به دلیل عدم حضور فعال و مستمر در محیطهای آموزشی نتوانند به نحو مطلوبی به تحصیل ادامه دهند .

وضعیت اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی خانواده در نظام ارزشها به ویژه در روش تربیت فرزندان تأثیر می گذارد . در بعضی از خانواده ها پیشرفت کودکان در امر تحصیل به عنوان یکی از ارزشهای مهم تلقی می شود . این گونه خانواده ها برای پیشرفت فرزندان خود اهمیت زیادی قائل هستند .

آنان اغلب با مدرسه و معلم و فرزندان خود در ارتباطند . ولی اعضای طبقه کارگر ارزش پائین تری برای آموزش و پرورش قائل هستند همچنین آنها تأکید کمتری بر آموزش رسمی دارند و آن را وسیله ای برای پیشرفت شخصی قلمداد نمی کنند .

۳ - عوامل عاطفی ورفتاری خانواده

رفتار والدین با یکدیگر و تعامل آنها با کودک و به طور کلی جو عاطفی خانواده به عنوان یکی از مهمترین عوامل مؤثر در رفتار و سازگاری کودک به شمار می رود . پذیرش یا طرد کودک از جانب والدین و رابطه فرزندان با یکدیگر ، بهداشت روانی کودک را تحت تأثیر قرار می دهد . کودکی که در خانواده احساس تبعیض و طردشدگی و ناامنی می کند ممکن است از نظر بهداشت روانی مورد تهدید قرار گیرد . و این امر ، به تدریج باعث می شود که کودکان انگیزه یادگیری را از دست بدهند و اکثر آنها به گروه مردودشدگان و شکست خوردگان تحصیلی می پیوندند . در خانواده هایی که جو عاطفی سالم در آنها وجود دارد و روابط عاطفی والدین با بچه ها و همچنین روابط اجتماعی مناسبی بین افراد خانواده برقرار است کودک احساس امنیت می کند چنین کودکی از سلامتی روانی و پختگی عاطفی و رشد اجتماعی بهتری برخوردار است که طبعاً در سازگاری او با مدرسه و یادگیری و پیشرفت تحصیلی وی تأثیر تعیین کننده دارد .

۴ - فقدان والدین

نبودن پدر یا مادر یا هر دو ، اختلافات خانوادگی ، جدایی والدین از یکدیگر در خانواده ، باعث می شوند شرایط امنیت روانی و عاطفی به شدت کاهش یابد و باعث افت تحصیلی شود . فقدان والدین باعث  آثار منفی رفتاری و عاطفی بر کودکان شده و به تبع آن بی علاقگی و آشفتگی های هیجانی ایجاد می شود که هر یک به نوبه خود می تواند عاملی برای افت تحصیلی دانش آموز باشد .

۵ - بی سوادی والدین

بی سوادی والدین موجب عدم درک وظایف مدرسه ، برنامه های آن و تداوم حضور مرتب دانش آموز در مدرسه می گردد و مشکلاتی برای تحصیل دانش آموز و کار مدرسه فراهم می کند . همچنین از نظر ناتوانی در کمک فکری و عملی به امور برنامه درسی دانش آموزان در منزل ، از پیشرفت تحصیلی فرزندان آنان می کاهد . والدین با سواد علاوه بر نقش کمک رسانی در آموزش فرزندان خود ، الگوی منسجمی از یک فرد باسواد نیز هستند . سواد والدین در تحصیل فرزندان نقش دو جانبه ای دارد . از یک سو برای آنها جنبه کمک آموزش دارد و از سوی دیگر انگیزه ای برای درس خواندن آنها می شود .برخی از تحقیقات نشان داده اند کودکانی که در امور تحصیلی موفق هستند از والدینی برخوردار هستند که تحصیلات بالاتری دارند .

۶ - تعداد اعضای خانواده

امروزه در کلیه جوامع بشری افزایش جمعیت یکی از مشکلات اساسی می باشد و ازدیاد روزافزون آن جامعه را تهدید می کند و در نتیجه توجه اصلی پژوهشگران و صاحب نظران علوم اجتماعی و تربیتی را به خود
جلب کرده است . تحقیقات نشان می دهد مجموع تعداد خواهران و برادران در گروهی که دارای افت تحصیلی هستند بیشتر است . زیرا هر خانواده مقدار محدودی از منابع از قبیل پول ، غذا ، فضای زندگی ، رسیدگی و توجه والدین ، کنترل فرزندان و ... را دارد که هر چه تعداد اعضای خانواده بیشتر باشد تعداد متوسط منابع برای هر کودک کمتر می شود . در خانواده های پرجمعیت ، کودکان در مدتی که وقت خود را خارج از منزل صرف می کنند احساس آرامش بیشتری می کنند و از طرفی در این خانواده ها والدین کمتر می توانند فعالیتهای خارج از منزل فرزندان خود را تحت نظر داشته باشد .

نتیجه‌ گیری

خانواده در طول تاریخ حیات بشری همواره به عنوان نخستین نهاد تعلیم و تربیت فرزندان مطرح بوده است و این نقش همچنان برای آن متصور است. در همه جوامع،خانواده مسئول حفظ نسل واجتماعی‌کردن فرزندان است و ایجاد محیط مانوس و صمیمی و با مهر و محبت به عهده خانواده است. خانواده در شکل‌گیری ارزش‌ها و باورداشت‌های فرزند نقش اصلی را دارد و بر هر نوع روابطی که فرد یا عوامل و نهادهای اجتمعای دیگر از جمله آموزش و پرورش دارد، تأثیر می‌گذارد. عدم توجه والدین به سالم‌سازی محیط روانی و عاطفی فرزندان و احیاناً فقدان روابط مناسب میان اعضای خانواده، فرزندان را با کمبودهای شدید عاطفی، روانی و ارتباطی رو به رو می‌سازد و احتمال اینکه در آینده دچار مشکلات روحی و روانی و در نهایت شکست تحصیلی و......... شوند، زیاد است.‌