کلیدهای طلایی موفقیت در آزمون وکالت

 آزمون وکالت نص محور است

شما این جمله را بارها و بارها شنیده اید اما آنها که بی توجه از آن گذشته اند در واقع یکی از کلیدهای موفقیت در آزمون را گم کرده اند و آنها که معنی واقعی این جمله را دریافته اند در مرحله آمادگی برای آزمون بسیار راحت تر از بقیه هستند اما معنی واقعی این جمله چیست و کسانی که این کلید را در دستان خود دارند چه در های بسته ای را می گشایند که سایرین نمی توانند ؟

پاسخ به این سوالات چندان سخت نیست در اولین نگاه معنی جمله (آزمون وکالت نص محور است ) اینست که سوالات اغلب از متن قوانین و آرای وحدت رویه طرح می شود . همین باعث می شود تا داوطلب فقط مطالبی که مربوط به متن قوانین است را مطالعه کند برای مثال از مطالعه اندیشه و مکاتب در حقوق جزا و همچنین مباحثی چون تاریخ و وانواع و ویزگیهای انواع دادرسی در دادرسی کیفری وا می رهد یا برای مثال چون در اقسام اموال در خصوص تقسیم بندی اموال قابل انتقال و غیر قابل انتقال چون ماده خاصی نداریم صبعا" سوالی هم طرح نمی شود.

اما موضوع به این سادگیها هم نیست  این معنی اندکی فریب دهنده است و متاسفانه عده ای از داوطلبان در دام این معنی می افتند و صرفا" به متن قوانین اکتفا می کنند .در حالی که این امر  چند اشکال دارد اول اینکه یک داوطلب توان فهم همه ابعاد یک ماده قانونی را ندارد دوم اینکه مواد قانونی ارتباط تنگاتنگ با هم دارند این ارتباط و اثر مواد قانونی بر هم دیگر را خود داوطلب نمی تواند در فرصت اندک کشف کند. سوم اینکه قوانین خاصی که با قوانین عام در ارتباطند نیز اهمیت ویژه می یابندچهارم اینکه اگر کسی مبانی یک ماده را نشناسد نمی تواند آنرا بفهمد و سوالات راجع به آن را کامل جواب دهد . برای رهایی از این مشکلات  فقط بدانید اگر بجای متن ساده قوانین کتابهای در نظم کنونی را بخوانید این مشکلات خودبخود رفع خواهد شد  اما یک مشکل تازه بوجود خواهد آمد  . متاسفانه بسیاری از داوطلبان حتی در خواندن کتابهای در نظم کنونی نیز اشکال دارند شاید تاکنون کسی به شما نگفته چگونه با یک کتاب در نظم کنونی کنار بیایید و هر آنچه هست تجربه شخصی خود شماست . اما نحوه مطالعه این کتابها اهمیت زیادی دارد و شما باید روش منطقی مطالعه آنها را بشناسید خواندن این کتابها مراحل ویژه خود را دارد تا اثر مطوب داشته باشند . من سعی می کنم بطور عملی یک بخش اول حقوق تجارت را بعنوان کارگاه عملی مطالعه کتابهای در نظم کنونی بررسی کنم  :

اولین سوالی که با آن روبرو خواهم شد اینست که قانون تجارت دو کتاب درنظم کنونی دارد کدام یک برای مطالعه بهتر است قانون تجارت در نظم کنونی دکتر دمرچیلی یا فرحناکیان ؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است به سه فاکتور توجه کنید اول فاکتور زمان و دوم فاکتور کتاب تستی که در اختیار دارید و سوم فاکتور سطح آمادگی  پایه . بدون شک کتاب دکتر دمرچیلی کاملتر است اما سنگینتر است و مطالعه آن زمان بیشتری می طلبد و برای کسانی که پایه قوی دارند مناسب است  و با کتاب تست انتشارات مجد همخوانی دارد . کتاب تجارت فرحناکیان آموزشی تر است و حجم کمتری دارد و برای یادگیری افرادی که پایه ضعیفی دارند خوب  است و با کتاب تست ساده ساز خود جناب فرحناکیان سازگار است چون پاسخها به کتاب در نظم خود آقای فرحناکیان ارجاع داده شده است . حال با انتخاب کتاب در نظم کنونی مناسب مراحل مطالعه اینگونه کتابها را برسی می کنیم :

مرحله اول : خواندن متن ماده

متن ماده های یک بخش را کامل از روی یک کتاب فانون ساده بخوانید برای مثال باب اول حقوق تجارت از ماده 1تا 5 این قانون است هر 5 ماده را باید کامل بخوانید دلیل این امر اشراف کامل به موضوع باب اول است تا در هنگامی که یاداشتهای ذیل ماده را می خوانید دچار سردرگمی نشوید.

ماده 1ـ  تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی‌ قرار بدهد.
ماده 2ـ  معاملات تجارتی از قرار ذیل است‌:
1 ـ خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم ‌از این‌که تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد.
2 ـ تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که‌باشد.
3 ـ هر قسم عملیات دلالی یا حق‌العمل‌کاری (کمیسیون‌) و یا عاملی‌و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجاد می‌شود از قبیل تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره‌.
4 ـ تاسیس و به‌کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر این‌که برای‌ رفع حوایج شخصی نباشد؛
5 ـ تصدی به عملیات حراجی‌؛
6 ـ تصدی به هر قسم نمایشگاههای عمومی‌؛
7 ـ هر قسم عملیات صرافی و بانکی‌؛
8 ـ معاملات برواتی اعم از این‌که بین تاجر یا غیرتاجر باشد؛
9 ـ عملیات بیمه بحری و غیربحری‌؛
10 ـ کشتی‌سازی و خرید و فروش کشتی و کشتی‌رانی داخلی یا خارجی و معاملات راجع به آنها؛
ماده 3 ـ  معاملات ذیل‌: به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آنها تجارتی محسوب می‌شود:
1 ـ کلیه معاملات بین تجار و کسبه و صرافان و بانکها؛
2 ـ کلیه معاملاتی که تاجر یا غیر تاجر برای حوایج تجارتی خود می‌نماید؛
3 ـ کلیه معاملاتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود می‌نماید؛
4 ـ کلیه معاملات شرکتهای تجارتی‌؛
ماده 4 ـمعاملات غیرمنقول به هیچ‌وجه تجارتی محسوب نمی‌شود.
ماده 5 ـکلیه معاملات تجار، تجارتی محسوب است مگر این‌که ثابت‌شود معامله مربوط به امور تجارتی نیست‌.

با اتمام مطالعه متن مواد شما برداشت کلی از این باب را باید ذهن خود ایجاد کنید کار سختی نیست براحتی می توانید متوجه شوید که :

1-     در ماده 1 تعریفی از تاجر ارائه شده

2-     در ماده 2و3 قانون تجارت از دو نگاه معااملات تجاری را عنوان کرده اول معاملات تجاری ذاتی و دوم معاملات تجاری حکمی یعنی معاملاتی که به اعتبار تاجر بودن شخص معامله کننده تجارتی محسوب می شوند.  

3-     در ماده 4 معاملات غیر منقول از شمول معاملات تجاری خارج شده اند

4-     در ماده 5 اماره تجاری بودن اعمال تاجر عنوان شده است .

حال شما یک پلان ذهنی از باب اول حقوق تجارت و آمادگی ورود به جرئیات را دارید

مرحله دوم : تامل در متن ماده

توجه داشته باشید هنوز به مرحله استفاده از نظم کنونی نرسیده اید و این دو مرحله با کتاب ساده قانون باید طی شود  حال که شمای کلی یک بخش  را شناختید باید وارد جزئیات هر ماده بشوید برای مثال  ماده 1ـ  تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی‌ قرار بدهد.

متن بنظر ساده است اما گول سادگی آنرا نخورید سعی کنید برای خود از این ماده سوال ایجاد کنید برای مثال :

1-     منظور از کسی چیست ؟

2-     منظور از کلمه معمولی چیست ؟  

باید به سوالات با دانسته های خود جو.اب دهید برای مثال جواب سوال 1 ساده است (شخص ) اما همین جواب ساده پیچیدگی های بعدی را بوجود می آورد چون با شنیدن شخص بلافاصله :

1-     نوع شخص شخص از لحاظ  حقیقی و حقوقی بودن  مطرح می شود

2-     اهلیت شخص و وضعیت محجورین در اعمال تجاری مطرح می شود

3-     تابعیت شخص و تاثیر آن در اعمال تجاری مطرح می شود

اگر  این سوالات به ذهنتان نرسید یا رسید و جوابش را نمی دانستید نا امید نشوید چون این دو مرحله را گفتیم تا بدانید نویسندگان کتب در نظم کنونی با چه رویکردی به بررسی مواد می پردازند اما پیمودن این راه در حد توانتان برای شما ایجاد انگیزه و شوق پیدا کردن جواب سوالات و اشراف به متون قانونی را می دهد بنابراین سعی کنید بدون نگرانی از اینکه از عهده این کار برآیید یانه  همیشه این دو مرحله را بپیمایید کم کم مهارت در این زمینه برایتان ایجاد خواهد شد . مرحله سوم به بعد از کتب در نظم کنونی خواهد بود

مرحله سوم : دقت در عنوان ماده  

در کتب در نظم کنونی معمولا" یک عنوان کلی برای ماده در کنار ماده انتخاب میشود  که گاها" اجزا ء و تبصره های مواد نیز عنوان مستقل می گیرند . اهمیت این عناوین در این است که اولا" شما پلان ذهنی خود را تکمیل می کنید و دوما"  شنماسنامه ای از متن را قبل ورود به آن بدست می آورید سوما" و مهمتر از همه اینکه شما امکان جستجو در منابع دکترین در ماده را پیدا می کنید برای مثال  خود ماده 2 قانون تجارت عنوان نشده موضوع ماده معاملات تجاری  ذاتی است و یا موضوع ماده 3 قانون تجارت معملات تجاری حکمی است در حالی که موضوع این مواد با این اصطلاحات در منابع دکترین بحث شده اند و شما می توانید در صورت نیاز توضیح و اطلاعات بیشتر و لزوم  مراجعه به کتب مرجع دکترین از فهرست این کتب یا راهنمای واژگان انتهای این کتب این اصطلاحات را پیدا کرده و صفحاتی که راجع به این واژه ها توضیح داده را مطالعه کنید . برای مثال در مورد وازگان معملات تجاری ذاتی و حکمی موضوع مواد 1و2 قانون تجارت در فهرست کتاب جلد 1 دکتر اسکینی براحتی می توانید این وازه را پیدا کنید و متوجه شوید باب اول کتاب از ص 67 به بعد در مورد این اصطلاحات است .

مرحله چهارم : تکرارخواندن و تامل در متن ماده

اینبار شما متن ماده را برخلاف مرحله اول و دوم از کتاب در نظم کنونی (نه کتاب قانون ساده ) می خوانید متن را کامل و به دقت بخوانید در کلمات و اجزای آن دقیق شوید و سوال سازی کنید و هر آنچه که در مرحله اول و دوم گفته شد را دوباره انجام دهید .

در برخی از کتابهای در نظم  متن مواد قانون سابق بر قانون فعلی نیز آمده است این امر به دو دلیل مهم صورت می گیرید امکان مقایسه و تطبیق و کشف تحول قانونگذاری و دوم امکان تطبیق مباحث کتبی که بر مبنای قانون سابق نوشته شده  به روز نشده اند خواندن این متن ضرورتی ندارد مگر زمانی که به کتب مرجع دکترین مراجعه نمودید و با مطلبی مواجه شدید که بر مبنای قانون قدیم است در این صورت می توانید مطلب را با معدل ماده قانون قدیم در قانون جدید هماهنگ و به روز کنید .

 مرحله پنجم  : شناسایی قوانین مربوط یا مرتبط 

 شناسایی قوانین مربوط و مرتبط بایک ماده قانونی از جهت آزمونی و کاربردی اهمیت ویژه ای دارد قبل از اینکه اهمیت این قوانین ذکر شود بهتر است ابتدا بدانیم قانون مربوط و مرتبط چه قانونی است :

قانون مربوط : مواد قانونی یا آیین نامه هایی  هستند که مربوط به یک بحث یا موضوع یک ماده  هستند و اغالب ذیل یک عنوان در کتب قانونی ذکر می شوند و یا در خود قانون به آیین نامه آن اشاره می شود. برای مثال در بحث اجاره مواد قانون مدنی و مواد قوانین روابط موجر و مستاجر مصوب 56 و 62 و 76  مربوط به اجاره است . 

قانون مرتبط : مواد قانونی هستند که که حکم مستقل را بیان می کنند اما احکام آنها در سایر مواد قانونی اثر می گذارد ممکن است آنرا کلا" یا  جزئا" نسخ کند یا تخصیص بزند یا از آن مستثنی شود یا آنرا مستثنی کند و ...... یرای مثال در ماده ماده 4 قانون تجارت آمده است ـمعاملات غیرمنقول به هیچ‌وجه تجارتی محسوب نمی‌شود. اما به موجب ماده 5 قانون تملک آپرتمانها مصوب 1343 عملیات شرکتهایی که برای ساخت و فروش آپارتمانها ایجاد شده اند تجاری هستند که استثنایی بر ماده 4 قانون تجارت است .

اهمیت شناسایی قوانین مرتبط در حیطه آزمونی در اینست که اغلب سوالات برمبنای این ارتباطات بین ماده ای طراحی میشود در واقع کشف تاثیر مواد بر هم دیگر وبیان آن  استدلال قانونی است که بسیار مورد تاکید برگزار کنندگان و طراخان سوالات آزمون وکالت  است بعد از قبولی در آزمون نیز در عرصه کاربردی وکلایبی موفقتر هستند که تشراف بشتری به مواد مربوط و مرتبط و مهارت بیشتری در استدلال قانونی دارند .

اما این تاثیراتو ارتباطات را چگونه باید پیدا کرد ؟

در کتب در نظم کنونی این ارتباطاطات و تاثیرات به اغلب به سه صورت بیان شده است :

اول:  بصورت ساده بدون هیچ توضیحی خواننده را به مواد مربوط و مرتبط ارجاع داده میشود در این حالت دائطلب وظیفه دارد بلافاصله به آن مواد مراجعه کند و ان مواد را همراه با شرحشان بخواند و سعی کند ارتباط را کشف کند . این ارتباط می تواند شباهت ها  و تفوت ها  و استثنائات و تخصیصات  و تاثیرات ..... باشد .

دوم : در شرح ماده ارتباط مواد دیگر با ماده بیان شده که باید بخوبی آنرا فرا گرفت و متن اصلی ماده باید پیدا شده و خوانده شود .

سوم : در انتهای یک مبحث متن قوانین خاص مربوط یا مرتبط آورده شده که باید بدقت خوانده شده و روی آنها تامل شود .

مرحله پنجم  : مطالعه شرح ماده  

شرح ماده در کتب در نظم کنونی اغلب عبارتست از :

1-     شرح واژگان ماده : برای شناخت مبانی ماده مهم است و مهارت آشنایی با نحوه تفسیر ماده را به شما می بخشد .

2-     مباحث مرتبط با ماده : پاسخ به سوالاتی است که گفتیم در مرحله اول و دوم در مورد ماده  ایجاد میشود .

3-     رویه قضایی مثل آرای وحدت و آرای دیوان و نظریات مشورتی : آرای زوحدت و آرای دیوان سوال خیز هستند باید حتما" آنها را فرا بگیرید .

4-     نظریه دکترین : هر جا به نظریه دکترین اشاره شده و به کتب مرجع ارجاع داده شده سعی کنید حدالامکان  به کتب مراجعه و تفصیل مطلب را بخوانید . همچنین در صورت ابهام حتما" به کتب مرجع برای رفع ابهام مراجعه داشته باشید .

در واقع در شرح مواد س.التی که طی چند مرحله اول داشتید پاسخ داده شده است سعی کنید شرح مواد را در این 4 محوری که گفته شد دسته بندی کنید و طبق توضیحی که در مورد آنها گفته شد عمل کنید .

امیرعلی جلیلی