آشنایی با رشته مهندسي صنايع

مهندسي صنايع عبارت از کاربرد اصول و تکنيکهايي به منظور بهيود، طراحي و نصب سيستمهايي شامل انسان، مواد، اطلاعات، انرژي و تجهيزات براي فراهم آوردن امکان توليد کالاها و ارائهي خدمات به شکل کارا و مطلوب ميباشد.
براي بررسي، ارزيابي و کاربرد اين سيستمها، دانش و مهارتهاي علووم رياضي، علوم فيزيکي و علوم اجتماعي به همراه فنون و تکنيکهاي طراحي مهندسي مورد نياز است. فعاليتهاي مهندسي صنايع همانند پلي است ارتباط بين اهداف مديريت و عملکرد عملياتي سازمان را ايجاد مينمايد.
مهندسان صنايع بيشتر درگير افزايش بهرهوري در مديريت منابع انساني، روشها و تکنولوژي هستند و حال آنکه ساير رشتههاي مهندسي بيشتر درگير ماهيت فني فرايندها و فرآوردهها ميباشند. در واقع مهندسي صنايع تنها رشته مهندسي است که عامل انسان يکي از مؤلفههاي اصلي سيستمهاي مورد مطالعهي آن را تشکيل ميدهد. در نتيجه مهندسان صنايع در تيمهاي ميان رشتهاي براي امور برنامه-ريزي، نصب و کنترل و بهبود فعاليتهاي مؤسسات به خدمت گرفته ميشوند.

- اهداف رشته:
1. بازسازي اقتصادي و اجتماعي با توجه به مهارتها و فنون.
2. بهبود در بهرهگيري از منابع مالي، زماني و معنوي در دسترس با استفاده از ابزارهاي علمي مدل-سازي و شبيهسازي.
3. ارتقاء سطح رضايت از خدمات براي مشتريان در فرمهاي گوناگون.
4. تغيير در ميزان راندمان فعاليتهاي در حال انجام در سطح کارگاههاي اجرايي گوناگون.
5. بهبود در شرايط عرضه خدمات و ايجاد رفاه بيشتر با ايجاد ارزش افزوده در فعاليتها و رفع تنگناها و نارسايي.
6. اخذ تدابير متنوع براي ايجاد رضايت، خشنودي و وفاداري در مشتريان گوناگون.
7. کاهش دادن قيمتها، ضمن حفظ کيفيت و نيز ترجمه کيفيتهاي جديد(آوردن کيفيتي به جاي کيفيت ديگر) مورد انتظار.
8. کوتاهتر کردن زمانهاي تحويل کالا و خدمات به اشکال مختلف
9. به خدمت گرفتن فناوريهاي جديد روباتيک، طراحي و توليد توسط کامپيوتر، شناسايي خودکار، انبارداري و هدايت خودکار امکانات و تجهيزات.

- اصول فکري مهندسي صنايع عبارتند از:
1- خلاقيت: فعاليت اصلي هر مهندس صنايع ارائه طرح براي بهبود سيستمهاي جاري و يا ارائهي طرح جديد ميباشد که به همين منظور نياز به خلاقيت و نوآوري جهت ارائه طرحهاي نو و بديع ميباشد.
2- تفکر فراگير: نگرش فراگير موجب ميشود مسائل از کل به جزء و تعامل اجزاء با هم مورد بررسي دقيق قرار گرفته و مدل کاملي از سيستمهاي مورد نظر تهيه و مسائل مورد نظر آن به بهترين شکل طرح و بررسي ميگردد.
3- رهبري گروه: آشنايي با کليت سيستم مورد نظر و نقش اجزا در کارکرد صحيح آن اين امکان را فراهم ميآورد که هدايت و رهبري گروه کاري مجري سيستم با انگيزه بيشتري دنبال گردد و در واقع علاوه بر طراحي سيتم مورد نظر، مهندسي صنايع سيستمهاي پيادهسازي و اجرا را نيز پي-ريزي نموده و نقش رهبري گروههاي کاري را مؤثرتر دنبال مينمايد.
4- مديريت زمان: امروزه اهميت زمان و فرصتهاي آن با توجه به عرصهي تنگاتنگ رقابت اقتصادي براي همگان واضح و بديهي است. در اين خصوص مهندسي صنايع با درک موضوع تکنيکهايي را به کار ميگيرد که عامل زمان اجراي اجزاي کاري را در تمامي فرايندها مورد توجه و مديريت قرار ميدهد.
5- ارتباط بهرهوري و بهبود مستمر:
اعتقاد به ارتقاء بهرهوري و بهبود مستمر يک فصل مهندسي با ارزش در مهندسي صنايع است. اکتفا به وضعيت فعلي جز در جا زدن نتيجهي ديگري نخواهد داشت. لذا مهندسي صنايع با پذيرش اين مطلب که سطح دانش و مهارتها يک مقوله نسبي است، همواره سعي او افزايش بهرهوري و بهبود وضعيت کاري نموده وسعي ميشود همواره امور اثربخشتر و کاراتر ميشود. نگرش بهبود مستمر اين امکان را ميدهد که هر روز به فکر ارتقا هر چند به اندازه کوچک باشيم.
6- ذهن کنجکاو و يادگيري:
مهندسي صنايع به منظور مطالعه و پيگيري مسائل همواره به اين نکته توجه دارد که هر مورد را، منحصر به فرد بررسي نمايد و جهت شناخت آن فرض بر اين است که از تصورات ذهني دوري نموده و سعي برتعيين کشف واقعيتهاي حاکم بر اجزاء و کل سيستم ميباشد. لذا عدم وجود تعصب خاص به ماهيت فني امور موجب ميشود ذهنيت کنجکاو براي کشف حقايق نهفته در پديدهها تقويت شود ومهندسي صنايع با ذهن متعصب کمتر ميتواند راهحلهاي ابتکاري و راه-گشا براي مسائل موردنظر ارائه نمايد.
گرايشهاي رشته:
1- گرايش برنامهريزي و تحليل سيستم
2- گرايش توليد صنعتي
3- گرايش تکنولوژي صنعتي
4- گرايش ايمني صنعتي

- گرايش برنامهريزي تحليل سيستمها:
- معرفي: گرايش برنامهريزي و تحليل سيستمها تا حدودي جنبه نرمافزاري دارد و بيشتر به ارائه راهکار سيستماتيک ميپردازد.و ابزارهاي طراحي و تحليل براي ايجاد نظامهاي گوناگون بهينه در فعاليتهاي متنوع انسان- ماشين بهره ميبرد.

- اهداف رشته:
1- تجزيه و تحليل مسائل تصميمگيري در سطح واحدهاي اجرايي با استفاده از روشهاي نظاممند و مدلهاي رياضي.
2- ارائه بهترين راهکار در استفاده مؤثر از منابع موجود و عملکرد معقول اجزاء متشکله نظامها به مدد ابزارهاي تحليلي.
3- طرحريزي اطلاعاتي و کنترل مديريت
4- برنامهربزي حمل و نقل
5- تجزيه و تحليل نظامها و اصول مديريت

- گرايش توليد صنعتي:
- معرفي: اين گرايش به مدد فنون برنامهريزي کنترل، امکان استفاده بهينه از امکانات و تجهيزات توليدي، خدماتي و پشتيباني را براي نهادهاي توليدي و خدماتي پديد ميآورد.

- اهداف رشته:
1- طرحريزيهاي گوناگون مهندسي در واحدهاي اجرايي براساس تجزيه و تحليلهايي که مهندسان پيرامون برنامهريزي توليد، کنترل و مديريت پروژه، کنترل کيفيت و بهبود کارايي توليد ميکنند:
2- به توليد رسيدن فراوردهها يا عرضه مطلوبتر خدمات
3- طراحي ايجاد واحدهاي کاري، برنامهريزي توليد، برنامهريز و موجوديها
4- طراحي نظام تعمير و نگهداري
5- طراحي اصول مديريت و الگوگيري
6- برنامهريزي نظامهاي اجرايي که چند هدف متفتوت و گاه متضاد را در قالبي بهينه ايجاد ميکنند.

- گرايش تکنولوژي صنعتي:
- معرفي: اين گرايش نسبت به گرايشهاي توليد صنعتي و تحليل سيستمها فنيتذ=ر بوده و به مهندسي مکانيک نزديکتر ميباشد. ولي در کنار اين، آنها مجهز به توانايي بهينهسازي بوده و به مسائل بهينه-سازي ساخت و ساز فراوردههاي صنعتي و نيز نگهداشت و راه اندازي فني واحدهاي اجرايي آگاه هستند.

- اهداف رشته:
1- عينيت بخشيدن به طيف وسيعي از خواستهاي اجرايي بشر با استفاده از تجهيزات کامپيوتري و مدارهاي منطقي که به دليل محدوديتهاي انساني به سهولت قابل تحقق نيستند.
2- مباحث اجرايي و ساخت و توليد فراوردههاي صنعتي
3- طراحي قالب و قيد و بستهاي صنعتي
4- عمليات طراحي و مبلحث انتقال تکنولوژي
5- طراحي يک ايده و نمونهسازي آن تا ساخت و تدارک امکانات توليد و مديريت مراحل اجرايي.
6- شناسايي ضايعات و عوامل و منابع بروز آنها

- گرايش ايمني صنعتي:
- معرفي: گرايش ايمني صنعتي به مسائل مشکلساز در صنعت از لحاظ ايمني ميپردازد، يعني تلاش ميکند تا با اجراي دستورالعملها از خطرات احتمالي جلوگيري کند و در صورت بروز مشکل يا خطري، راهي براي رفع آن پيدا نمايد از جمله اين مسائل ميتوان کورهها يا آلودگي هوا اشاره نمود.
اين گرايش با بهرهگيري از تدابير ويژه مهندسي، مبادرت به ايمنسازي نظامهاي گوناگون کاري مي-کند که با گونههاي مختلف تهديد و ريسک روبهرو هستند.
فارغالتحصيلان اين رشته با رويکردي بهساز و پيشگيرانه(و در عين حال مهندسي)، در کنار متخصصان بهداشت حرفهاي قرار ميگيرند که با ديد پزشکي بيشتري به دنياي کار مينگرند.

- اهداف رشته:
1- تلاش در ايجاد نظامهاي شناخت خطرات و محدودسازي عملکردهاي غير ايمن در محيطاهي کاري.
2- دنبال کردن روشها، برنامهها و فرايندهايي براي کنترل و ارزيابي خطرات
3- مهندسي انساني، شناسايي عوامل فيزيک و شيميايي زيانآور محيط کار
4- حفاظت صنعتي و اصول مديريت ايمني
5- پيشگيري از صدمات به انسانها، امکانت و تجهيزات

- تواناييهاي لازم داوطلبان(کليه گرايشها):
دانشجوياني در رشته مهندسي صنايع موفقند که:
1- تمايل دارند با تواناييهاي رياضي گونهي خويش، ارتباط بهينهاي بين اجزاء نهادها، نظامها و امکانات پديد آورند.
2- به برنامهريزي و هدايت مؤثر امکانات انديشيده و نظاممند هستند.
3- تمايل دارند با ايجاد فضايي بشاش و دلنشين، از وقت و انر/زي انسانها به شکل مؤثرتري بهره گرفته شود.
4- ذوق هنري داشته و نيز به طراحي و ساخت و ساز امکانات، تجهيزات و نظامها علاقمندند.
5- علايقي در خلق و بروز ابتکار در حوزههاي کاربردي دارند.
6- به امنيت ميانديشند و ارائهي راهکار براي مقابله با ريسکهاي گوناگون را دوست دارند.
7- رياصي را دوست دارند، با فن و حرفه عجين شدهاند، کامپيوتر را بخشي از زندگي روزمره خود ميدانند و ميتوانند با انسانها رابطهاي دوستانه برقرار کنند، ابعاد مديريتي را دوست دارتد و اهل نوآوري و ارائه مؤثر انديشههاي جديد هستند.

- وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر:
- فارغالتحصيلان مقطع کارشناسي مهندسي صنايع ميتوانند در مقطع کارشناسيارشد رشتههاي زير را به تحصيلات تکميلي ادامه دهند.
1- مهندسي صنايع(صنايع، مهندسي سيستمهاي اقتصادي و اجتماعي و ساير گرايشهاي ذکر شده)
2- مهندسي فناوري اطلاعات IT (تجارت الكترونيكي، سيستمهاي چند رسانهاي، مديريت سيستم-هاي اطلاعاتي).
3- مجموعهي مهندسي عمران(سازه، مهندسي زلزله، مکانيک خاک وپي، راه و ترابري، مهندسي آب، سازههاي هيدروليکي، سازههاي دريايي، برنامهريزي حمل و نقل، مهندسي مديريت و ساخت، مهندسي محيط زيست، مهندسي رودخانه، مهندسي آب و فاضلاب).
4- مجموعه مهندسي مکانيک(ساخت و توليد، طراحي کاربردي، تبديل انرژي).
5- مجموعه ژئوفيزيک و هواشناسي.
6- جوشکاري(فقط گرايش تکنولوژي صنعتي).
7- مجموعه آمار(آمار رياضي، آمار بيمه آکچواري، آمار اقتصادي و اجتماعي).
8- بهداشت حرفهاي(آزمون تحصيلات تکميلي گروه علوم پزشکي).
9- بهداشت حرفهاي(دانشگاه تربيت مدرس).
10- مهندسي پزشکي(آزمون تحصيلات تکميلي گروه علوم پزشکي).
فلسفهي علم(گروه علوم پايه).
زمينه‌هاي شغلي"مهندسي صنايع"
با پيشرفت و تحول سريع علوم و فنون و پيچيدگي‌هاي روز‌افزون آن، بالطبع نظام‌هاي توليدي و خدماتي نيز گسترش يافته‌اند. كه در ميان اداره صحيح و مناسب اينگونه واحد‌ها مستلزم بكار‌گيري تكنيك‌هاي علمي و پيشرفته جهت پيش‌بيني، مدلسازي، برنامه‌ريزي، تأمين و تدارك، اجرا و نظارت و ارزيابي نتايج حاصله در راستاي وظايف مديريتي است. نتايج حاصله در راستاي وظايف مديريتي است. همانطور كه مي‌دانيم فعاليت هر نظام اعم از توليدي يا خدماتي با اتكا بر فناوري خاص آن تداوم و استمرار دارد و صرفنظر از ماهيت فني و صنعتي، امر فناوري داراي چهار جزء اصلي زير مي‌باشد يعني شامل: تجهيزات، امكانات توليدي و خدماتي، مديريت و سازمان، نيروي انساني و دانش فني. از آنجا كه رشته‌هاي مهندسي مرسوم نظير مهندسي مكانيك، برق، ساختمان و .... بيشتر به ابعاد فني صنعت توجه دارند، در فرآيند كسب‌و‌كار رقابتي به تنهايي پاسخگوي مسائل پيچيده خدمات مهندسي و مديريتي مدرن امروزي كه به صورت سيستماتيك تحولات سياسي، اجتماعي، اقتصادي و باور‌هاي انساني را در چرخه حيات سيستم‌هاي مورد توجه خود لحاظ نمي‌نمايند، نيستند. لذا براي رفع چنين كمبود‌هايي رشته مهندسي صنايع با بهره‌گيري از علوم رياضي، فيزيك، اجتماعي، اقتصادي و تكنيك‌ها و فنون مهندسي بوجود آمده است.
كاربردهاي اين رشته محدود به صنعت نيست و هر مؤسسه انتفاعي و غير انتفاعي با جنبه صنعتي يا خدماتي مي‌تواند از فنون و تكنيك‌هاي مهندسي صنايع بهره گيرد. با توجه به اينكه اصول فكري رشته صنايع، خلاقيت – تفكر فراگير و توانايي رهبري گروه و مديريت زمان مي‌باشد، فارغ‌التحصيل اين رشته مي‌تواند در سازمان‌ها و ارگان‌ها و صنايع بزرگ و كوچك بسيار كارايي داشته باشد. مهندس صنايع در مشاغلي همچون بانكداري،
خدمات مشاوره‌اي، صنعت بيمه، شركت در هواپيمايي، كشتيراني، بيمارستان‌ها، كارخانجات، كشت و صنعت، خدمات شهري و شهر‌داري‌ها، استاديوم‌هاي ورزشي و يا هر مكان ديگري كه نياز به برنامه‌ريزي، هدايت و مديريت و ارتقاء و بهره‌وري مي‌باشد، كاربرد دارد.