عوامل مۆثر در نهادینه کردن پژوهش و تحقیق در مدرسه و جامعه

عوامل مۆثر در نهادینه کردن پژوهش و تحقیق در مدرسه و جامعه

امروزه توسعه و رشد یکی از مهم ترین مباحثی است که توجه کشورهای در حال توسعه را به خود معطوف داشته است. محدودیت منابع انرژی و نیروی کارآمد انسانی رقابت فشرده ای میان این کشورها در زمینه دست یابی به راه هایی که بتواند آنان را هر چه سریع تر به سر منزل مقصود برساند ایجاد نموده است.

برای نیل به هدف مقدس توسعه« فرهنگ پژوهش در مدارس» به نظر می رسد که ابتدا باید در نگرش آموزش و پرورش تغییراتی حاصل گردد. بدیهی است که پایه و اساس هر اندیشه ای در آموزش و پرورش بستگی به حمایت دست اندرکاران تعلیم و تربیت آن کشور را دارد که در ذیل به پاره ای از آنها اشاره می شود:

نقش نظام آموزشی در نهادینه کردن فرهنگ پژوهش و تحقیق در مدارس:

آموزش و پرورش باید از نظامی پویا برخوردار باشد به طوریکه علم و پژوهش در آن نهادینه شده و پژوهش دانش آموزان جایگاه موقعیت واقعی خود را در نظام آموزشی بازیابد. اگر چنین شود حس کنجکاوی و اشتیاق به تحقیق در آنان تقویت می گردد و استعدادهای بالقوه به بالفعل تبدیل می گردد.

محتوای کتب درسی باید به گونه ای باشد که انگیزه به تحقیق و پژوهش را در دانش آموزان برانگیزد فعالیت هایی بعد از هر مبحث درسی تهیه می گردد تا منجر به کنجکاوی دانش آموزان شده و آنها را به سمت تحقیق سوق دهد.

انجام فعالیت های فوق برنامه و تدوین مسابقات علمی، فرهنگی، هنری، ارایه مقالات پژوهشی و تحقیقاتی توسط دانش آموزان نیز گامی در جهت فرهنگ تحقیق و پژوهش در آموزش و پرورش است که به ورود پژوهش و تحقیق در صحنه تعلیم و تربیت کمک می نماید.

یکی از مهم ترین اقدامات در این زمینه «طرح پرسش» است. پرسش مهر که توسط جناب آقای خاتمی رئیس جمهور وقت صورت می پذیرفت و توسط رئیس جمهور محترم فعلی نیز ادامه پیدا کرد. تأثیر مثبتی در اشاعه فرهنگ  تحقیق و پژوهش در معلمان و دانش آموزان داشته و دارد.

نقش معلم در نهادینه کردن فرهنگ پژوهش:

معلمان منبع اصلی تولید دانش هستند. معلم در فرهنگ جامعه مترادف با تحقیق و پژوهش و مطالعه است و این فرهنگ باید در بین معلمان عملیاتی شود و جدای از چارچوب بخشنامه ها و مسابقات در سبد کلیه شهروندان قرار گیرد. همچنین اگر دانش آمو زان با مطالعه و تحقیق انس بگیرند و از خواندن آن لذت ببرند جامعه فردا با شهروندانی محقق و آگاه مدیریت خواهد شد.

معلمان نخستین مشعل داران پیشرفت فکری دانش آموزان هستند. معلمان مجرب با درک و فهم برای پر بار کردن هر چه بیشتر درس در تمام زندگی به دنبال اندیشه ها و مطالب تازه هستند. آنان به دانش آموزان می آموزند که چگونه عملی فکر کنند. منطقی بیاندیشند. چگونه مشاهده کنند و مشاهدات خود را تنظیم نمایند. چگونه حدس بزنند و. . . .

معلمان باید بتوانند فعالیت های علمی دانش آموزان را برنامه ریزی و هدایت کرده و روحیه تعاون و هم فکری را در آن ها تقویت کنند. برای نیل به این مقصود معلمین خود باید پژوهشگر باشند و با آن ها مشارکت و همکاری داشته باشند.

در این راستا لازم به ذکر است که ابتدا باید ریشه ها و عوامل ایجاد بی علاقه گی را به تحقیق در بین معلمان جستجو کرد سپس زمینه ورود علمی اثر بخش آنان را به فرآیند پژوهش ایجاد کرد.

تأکید بر شیوه های «یادگیری پژوهش محور» با هدف یادگیری بر اساس تحقیق و ارائه پژوهش سبب می شود دانش آموز خود به دنبال کشف مجهولات رفته و معلم جز نقش هدایت گر و راهنما نداشته باشد.

طرح «معلم پژوهنده» نیز در اصلاح شیوه یاددهی یادگیری در روند آموزشی و پرورشی تأثیراتی مثبت داشته است. همچنین ایجاد تشکلی به نام «رابطان پژوهش مدارس» تلاش برنامه ریزی شده ای برای شکوفایی استعدادهای نهفته جامعه فرهنگی است.

نقش خانواده ها در نهادینه کردن فرهنگ پژوهش در کودکان و نوجوانان خانواده به عنوان بستری مناسب که می تواند استعدادهای دانش آموزان را شکوفا نماید همیشه از جایگاه مهمی برخوادر بوده است. نقش حمایتی والدین تشویق ها و هم فکری و مساعدت آنان در انجام پژوهش ها می تواند در توسعه فرهنگ پژوهش نقش به سزایی داشته باشد.

در این راستا می توان در آغاز سال تحصیلی از والدین برای حضور در مدرسه دعوت نمود و آن ها را در جریان کم وکیف پژوهش قرار داد.

کلاس های آموزش خانواده می تواند محلی باشد برای آموزش جذاب و لذت بخش روش های تحقیق. از آنجا که جهت انجام پژوهش لازم است تا دانش آموزان در خارج از محیط مدرسه نیز به فعالیت بپردازند لذا همکاری والدین در این زمینه ضروری است.

نقش مدارس در ترویج فرهنگ پژوهش و تحقیق:

تأثیر تجهیز مدارس به امکانات تحقیقاتی نظیر کتابخانه، مجله، رایانه (it مدارس) دسترسی به سایت های مناسب بر هیچ کسی پوشیده نیست. کتاب دارانی که نیاز دانش آموزان را به خوبی درک کرده و همواره به دنبال کتب جدید می باشند. در مواقع لازم با استفاده از شیوه های نوین کتابداری دانش آموزان را به مطالعه و پژوهش ترغیب می کنند نقش به سزایی در توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس دارند. نظر به اهمیت موضوع لازم است در انتخاب کتابداران دقت لازم صورت گرفته و متولیان امر با آموزش های مستمر آنان را در امر یاری رساندن به دانش آموزان همراهی نمایند.

البته بی توجهی به بحث کتاب و کتابخانه در اکثر مدارس کشور و نبود منابع کافی برای تحقیقات دانش آموزی خود جای بحث دارد.

استفاده از عوامل انگیزشی مناسب و منزلت بخشی جهت تشویق معلمان و دانش آموزان به تحقیق و پژوهش می تواند در نهادینه کردن فرهنگ تحقیق و پژوهش کمک شایانی بنماید.