نگرشي نو در رهبري آموزشي

يکي از اصول رهبري آموزشي، تمرين «پذيرا بودن» نسبت به ديگران است.

پذيرا بودن، عبارت است از تمايل فرد به فکر کردن در مورد پيامدهاي اقدامي که از خود نشان مي دهد.

پذيرش همکاري از طرف هر فرد، قطع نظر از موفقيت هاي پيشين يا موقعيت فعلي، مستلزم ايجاد فضاي باز براي تعامل، شرايط مساعد براي اظهار نظرها و پذيرش ايده هاي کارشناسي آن هاست.

پذيرش اين راهکار براي آن دسته از رهبران آموزشي که مطابق ديدگاه سنتي در به کرسي نشاندن ايده ي خود اصرار  مي ورزند يا عادت به برتري در محاوره دارند، ساده نيست.

 ولي براي آن دسته از رهبران آموزشي که مي پذيرند به جاي حرف زدن، به سخنان سايرين گوش فرا دهند و در واقع، مصمم هستند که تشريک مساعي با ديگران را به سخن گويي و طرح افکار و اعمال بي رويه ترجيح دهند، با شور مضاعفي مورد توجه قرار خواهد گرفت.

علاقه ي ما به «پذيرا بودن» به عنوان نگرشي در رهبري آموزشي، در درجه ي اول ما را به فکر کردن درباره ي گردهمايي هاي عمومي تشويق مي کند.

 در واقع، جلسات عمومي، «پذيرا بودن» را ايجاب مي کند و «پذيرا بودن»، نقش نماد شاخص در مشاوره گروهي کارامد را بازي مي کند.

آن دسته از رهبران آموزشي که پذيرا بودن را از طريق ممارست فرا گرفته اند، وقتي افراد مجموعه ي خود را براي بحث، تفکر و اتخاذ تصميم هاي ضروري، به جلسه اي عمومي فرا مي خوانند، مجال ابراز عقيده و استفاده از افکار همگان را فراهم مي سازند. اين گونه رهبران آموزشي معتقدند، که هر فرد درون سازمان، مطالب با ارزشي براي عرضه به ديگران دارد. بنابراين، مشارکت در بعضي از امور، در سايه ي التزام به گروه، برا ي فرد امکان پذير است. اين الگوي تربيتي بر اين فرض استوار است که افراد احساس تعلق را به گروه تعميم دهند و از اين رهگذر، به مشارکت با يکديگر به عنوان يک باور ترغيب شوند. اين باور، خود موجب واکنش خلاقانه ي آن ها در برابر اين چالش مي شود که عميق تر بينديشند و متهورانه تر عمل کنند.

«پذيرا بودن» ناظر بر اين ديدگاه است که...

 اگر رهبران آموزشي، موقعيت هاي مناسبي براي ايجاد حس مشارکت فراهم نکنند، آن مجموعه تقريباً به طور کامل افت خواهد کرد. البته براي چشم اندازي که ترسيم شد، بحران ها ي احتمالي نيز قابل پيش بيني است؛ به خصوص، در مورد ايده هاي خام. ولي باتمرين پذيرا بودن، در اغلب مواقع، اين انتظار مي رود که آگاهي کساني که مايل اند در آن تجربه مشارکت کنند، پر بارتر شود.

مزاياي پذيرا بودن

ماکس دوپري در کتاب خود با عنوان «هدايت بدون اجبار»، معيارهاي «پذيرا بودن» را با فرجامي نه چندان خوشايند، تصوير مي کند. وي هم چنين از سازمان «بسته» با تأسف و از سازمان «باز» به عنوان بر آورنده ي انتظارات کلان ياد مي کند.

در محيط هاي بسته، از ايجاد فرصت هايي که در آن، افراد آموخته هاي خود را به يکديگر منتقل کنند، خودداري مي شود. اگر افراد نتوانند با يکديگر تجربيات مشترکي داشته باشند، رشد اجتماعي متوقف خواهد شد و انگيزه ي يادگيري تحليل خواهد رفت.

در جوامع و سازمان بسته، پتانسيل موفقيت و ميزان علاقه مندي افراد در سطح نازلي است.

اگر رهبران آموزشي اين قابليت را داشته باشند که شرايط و تشکيلات سازماني را به گونه اي مهيا کنند که امکان ابراز ايده هاي نو و نتايج پيش بيني نشده ي آن به وجود آيد، فرصت هاي يادگيري رو به ازدياد خواهد رفت.

«پذيرا بودن» موجب مي شود تا ابتکارات نامرسوم با فراهم شدن فرصت لازم، امتحان خود را به خوبي پس بدهند.

به عبارت ديگر، در افراد تحرک لازم براي تفکر درخارج از حوزه ي سازماني فراهم شود و اين شرايط، قابليت هايي را که در گذشته بي ارزش قلمداد يا از آن پرهيز مي شد، آشکار مي کند. مهم تر از اين، «پذيرا بودن»، محيطي را براي استقبال از نظرات مخالف فراهم مي کند و تفاوت نقطه نظرهاي متقابل، خود شاهد اين مدعاست.

وجود اين تفاوت ها موجب تفکر و عمل خلاق مي شود و اين فرصت را براي افراد به وجود مي آورد تا روش هاي متفاوتي را بررسي کنند و اقدام به آن را بيازمايند.

مشکلات و مخاطرات تمرين پذيرا بودن

يکي از تهديدهاي جدي که متوجه «پذيرا بودن» است، ترغيب ايده هاي زيان بار است. بنابراين، يکي از توصيه ها در مورد «پذيرا بودن»، اين است که بايد نسبت به ايده هاي متفاوت، به يک ميزان پذيرا بود.

 باشمايي که ترسيم کرديم، «پذيرا بودن» به واقع رهبران آموزشي را نسبت به تأييد وتکذيب آرا محق نمي شمارد.

کم توجهي به اصول به هنگام تنش يا در رويدادهاي کليشه اي، طبيعي و در واقع اجتناب ناپذير است.

همين طور اگر ديدگاهي، بي درنگ و به محض بيان شدن پذيرفته شود – خواه به صورت انفرادي و خواه جمعي – به شدت زيان بار خواهد بود و زماني که اين امر رايج شود، تشديد اختلاف و انزجار را به دنبال خواهد داشت و تعامل با نظرات مخالف، به طور کلي تحليل خواهد رفت. اين امر، لازمه ي پنهان کاري محتاطانه و منزوي کردن ديدگاه مخالف است.

البته «پذيرا بودن» در عمل، موجب واکنش قاطع به عقايد انزجار آور مي شود، ولي اين غالباً کافي نيست، زيرا هيچ تضميني وجود ندارد که هر گونه واکنش، کاري از پيش ببرد. همين طور، آسيب هاي کوتاه مدت از يک مجموعه ي کوچک مي تواند ويرانگر و جبران ناپذير باشد.

مشکل ديگر سر راه «پذيرا بودن»، تأثير پذيري سنت هاي مرسوم و نقطه نظرهاي عاميانه از صراحتي است که در ترغيب اين ديدگاه وجود دارد.

اگر تدابير عقيدتي به نتيجه اي درست بينجامد، ابراز آزادانه ي ديدگاه ها، تمايل به پا فشاري بر عقيده ي رايج و اجماع بر رأي پيشين را تقويت مي کند.

از آن جا که پذيرا بودن مي تواند موجب به تأخير افتادن پيشرفت و تحرک مقطعي شود، به يک مفهوم داشتن حساسيت و درايت و استقبال از نقطه نظرات متفاوت را به دنبال دارد. اين نقطه نظرها ممکن است حتي نامربوط و نامناسب باشند.

هر رهبر آموزشي که به پذيرا بودن متعهد باشد، بايد احتمال دهد که در اين فرايند مشورتي تأخير افتد و يا قضاوت نهايي دچار وقفه شود.

حفظ روحيه ي پذيرندگي در مذاکرات، نه تنها موجب گوش فرا دادن به هر شرکت کننده است، بلکه اين اطمينان را به ما مي دهد که هر شرايط غير مترقبه اي را به شکل غير قابل باوري تحليل و حتي خنثي کنيم. داشتن اين روحيه، بر اخلاق فرد تأثير مي گذارد و کاهش در شتاب بي مورد را سبب مي شود.

ازقضا، امتناع از همراهي با کساني که معتقدند با گفتن نقطه نظرهاي ديگران ممکن است تصميم مهمي به تعويق افتد يا شاهد مباحثه اي ملال آور باشيم، موجب تضعيف تبليغ براي «پذيرا بودن» مي شود.