بررسی ضرورت نوشتن طرح کسب و کار برای داشتن یک کسب و کار موفق

داشتن یک ایده خوب به همراه سرمایه کافی، شروط لازم برای شروع یک كسب و كار موفق هستند اما شروط کافی به شمار نمی‌آیند. داشتن یک برنامه‌ریزی دقیق با توجه به شرایط اقتصادی، کسب اطلاعات دقیق و علمی از بازار هدف و رقبا اولین نیازهای اساسی شما هستند. پس وقتی ایده‌ای به ذهن‌تان می‌رسد، سریع به عملی کردن آن نیندیشید. اگر همین ابتدای کار 20درصد از وقت خود را صرف برنامه‌ریزی کنید، از 80درصد وقت باقی‌مانده برای شروع کسب و کارتان نهایت استفاده را خواهید کرد. فرمول معروفی هست که می‌گوید:
شمایی که خودتان را باور دارید+ داشتن مهارت + طرح و برنامه‌ + منابع + مشتری = کسب و کار
تعریف طرح کسب و کار
طرح کسب و کار (Business plan) یک سند مکتوب است که در آن جزئیات کاری را که می‌خواهید آغاز کنید، شرح می‌دهید و پیش‌بینی‌های لازم را از نتایج کارتان به عمل می‌آورید. يك طرح كسب و كار، لزوما نتيجه نهايي کار را برای شما مشخص نمی‌کند، بلكه دیدی روشن از شرایط می‌دهد تا شما بتوانید بهتر و عاقلانه‌تر تصمیم بگیرید. با اين وجود، نوشتن طرح بسیار مهم است چه برای افرادی که می‌خواهند کاری را تازه شروع کنند و چه برای آنهایی که می‌خواهند موفق‌تر به کارشان ادامه دهند.

فواید و دلایل نوشتن طرح
يك طرح مكتوب دقیق با ظاهری جذاب سبب خواهد شد تا حاميان و سرمايه‌گذاران بیشتر به آن تمایل نشان دهند. يك طرح كسب و كار كاملا آماده، نشان می‌دهد شمای مدیر یا كارآفرين، كار را به‌خوبی می‌شناسید و از روی احساس، کاری انجام نمی‌دهید. حتي اگر نیازی به حمايت مالی خارجي هم نداشته باشید، طرح كسب و كار مي‌تواند براي دوري گزيدن از اشتباهات يا تشخيص فرصت‌هاي پنهاني به شما کمک کند. پس به اجمال پیرامون فواید آن می‌توان گفت:
1- اهداف كسب و كار و منابع مالی كه براي آن نياز است، مشخص می‌شود و اين موضوع در برآورد ميزان سرمايه مورد نياز و جذب آن مفید است. معمولا مالك كسب و كار، براي راه‌اندازي آن سرمايه كافي ندارد. حمايت‌كنندگان مالي از بانك‌ها گرفته تا سرمايه‌گذاران حرفه‌ای بايد متقاعد شوند كه سرمايه‌گذاري در كسب و كار جديد، منطقي است و حداقل ریسک ممکن را دارد. بنابراین طرح کسب و کار به‌عنوان ماخذ و مبنايي براي مذاكره با سهام‌داران، دفاتر نمايندگي و بانك‌ها استفاده می‌شود.
2- طرح کسب و کار معياري است براي سنجش وضعيت واقعي كسب و كار؛ ممکن است كسب و كار مورد نظر ايده خوبي نداشته باشد، پس بهتر است قبل از ورود به کار و تلف کردن سرمایه و وقت افراد، اين موضوع مشخص شود.
3- كارآفرين می‌تواند به کمک این طرح، جوانب پيشرفت پروژه خودش را بررسی کند.
4-  طرح کسب و کار يك چهارچوب منطقي و حساب شده ايجاد مي‌كند تا در آن يك حرفه بتواند توسعه يابد و وضعیت آن حرفه را تا چند سال آینده پیش‌بینی می‌کند.
5- اگر چه معمولا طرح کسب و کار برای تأمین سرمایه استفاده می‌شود ولی در مواقع دیگر نظیر فروش کسب و کار و ادغام دو شرکت و قرارداد مشارکت در پروژه‌ها نیز به کار می‌رود.
6- با نوشتن یک طرح خوب، می‌توان در مسابقات طرح کسب و کار (Business Plan Competition) که در سطح دانشگاهی و ملی کشورهای مختلف دنیا برگزار می‌شوند، شرکت کرد. به این شکل که شما طرح تبدیل ایده‌های خود را به کسب و کارهای انتفاعی و غیرانتفاعی می‌نویسید و با شرکت در مسابقات می‌توانید از جوایز و کمک‌هایی که به شما اهدا می‌شود برای راه‌اندازی کسب و کار خود استفاده کنید.
7- مدتی است که مراکز رشد و پارک‌های فن‌آوری در کشور راه‌اندازی شده‌اند. افرادی که متقاضی حضور در این مراکز هستند، باید پیش از هر چیز طرح کسب و کار خود را آماده کنند تا بتوانند کسب و کار خود را توجیه نموده و از آن دفاع نمایند. این مراکز امکاناتی نظیر دفتر کار، خدمات مشاوره، امکانات اداری و برخی تسهیلات مالی را برای شرکت‌هایی که در آنها مستقر می‌شوند، فراهم می‌کنند. (برای کسب اطلاعات بیستر در این مورد می‌توانید به صفحه5 شماره 181 این هفته‌نامه مراجعه نمایید.)
8-  برای ورود به بورس و عرضه سهام به عموم، لازم است شرکت‌ها جزئیات کاملی از وضع موجود، برنامه‌های آینده و پیش‌بینی‌های خود به سازمان بورس و نیز خریداران ارائه کنند. طرح کسب و کار این شرکت‌ها باید از بخش مالی منسجم و دقیقی شامل تحلیل‌های مالی به ویژه ارزش‌گذاری سهام برخوردار باشد.
9-  ممکن است شرکتی تصمیم بگیرد نمایندگی شرکتی دیگر را اخذ کند، به صورت مشترک با آن وارد مناقصه شود یا تحت لیسانس شرکتی دیگر به تولید بپردازد؛ در این موارد لازم است که شرکت پیشنهاددهنده قبل از مذاکره یا در حین آن، طرح کسب و کار خود را ارائه کند.
نوشتن یک طرح ساده
حالا می‌خواهیم به طور مختصر اما کاربردی به نوشتن یک طرح کسب و کار ساده بپردازیم. معمولا يك طرح كسب و كار اجزای اصلی دارد مانند: اهداف كلي، مشخصات تیم کاری، تعريف و توصيف كسب و كار، تحليل وضعیت بازار، تحليل مالي و... در هر مرحله از طرح، سئوالاتی مطرح می‌شود که باید سعی کنید با دیدی درست و بر اساس مستندات موجود به آنها پاسخ دهید.

رسالت و اهداف اصلی
کسب و کار شما برای رسیدن به موفقیت چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ تعریف موفقیت در کسب و کار شما چیست؟ شرکت یا سازمان شما به چه نیازی از مردم پاسخ می‌دهد و به چه روشی این نیاز را برآورده می‌کند؟ چه چیز شما را منحصر بفرد می‌کند؟
راهبردها و برنامه‌ها
کسب و کار شما چگونه راه‌اندازی و اداره خواهد شد؟ چگونه رشد خواهد کرد؟ راهبردهای رسیدن به اهداف اصلی مجموعه چیست؟ برنامه‌های خود را برای تحقق این راهبردها شرح دهید.
معرفی محصول (کالا یا خدمات)
نام محصول‌تان چیست؟ چه ویژگی‌هایی دارد؟ برای معرفی محصول خود به مشتریان از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید؟ خصوصیات بارز و نوآورانه محصول شما نسبت به موارد مشابه آن در بازار چیست؟ برای برنده شدن در میدان رقابت، در تولید کالا یا ارایه خدمات خود چه تدابیری اندیشیده‌اید؟ (قیمت پایین‌تر، کیفیت بهتر، انحصار محصول و...)

محیط کسب و کار
آیا خدمات لازم برای پشتیبانی عملیات تولید مانند دفاتر حقوقی، عرضه‌کنندگان مواد مصرفی و... در منطقه وجود دارد؟ آیا خدمات و زیربنای مناسب برای شروع کار و حتی اسکان کارکنان و خانواده‌های آنها در صورت نیاز مانند فروشگاه، مدرسه و مراکز درمانی در منطقه وجود دارد؟ دسترسی به محل کار شما با چه وسایط نقلیه‌ای امکان‌پذیر است؟ از لحاظ زیست‌محیطی محل استقرارتان مناسب است؟

معرفی تیم کاری
1- تیم مدیریت (نام و نام‌خانوادگی/ سمت/ تحصیلات/ تجربه)
2- تیم سرمایه‌گذار (نام و نام‌خانوادگی/ میزان آورده/ جمع کل)
سرمایه‌گذاری: برای شروع کار چقدر پول لازم دارید؟ سود ناخالص شما چقدر است؟
بازار هدف و ارزیابی آن
بازار هدف خود را کاملا واضح و روشن مشخص نمایید و مشتری ایده‌آل خود را بشناسید. بازار هدف به معنای از دست دادن فرصت‌ها و کاهش درآمد نیست؛ اینگونه شما روی گروه خاصی از افراد تمرکز کرده‌اید که در بعضی چیزها با هم اشتراک دارند. اکنون راحت‌تر می‌توانيد مشکلات این گروه را ببینید و راه‌حل مشکل آنها را بیابید و به آنها در تامین نیازشان کمک کنید. حال اگر در این خلال مشتری‌هایی خارج از بازار هدف خود یافتید، چه بهتر آنها را از دست ندهید.
معمولا افراد دید درستی نسبت به بازار و مشتریان خود ندارند؛ به‌طور مثال آنها حساب می‌کنند اگر جامعه هدفشان 20 ميليون مصرف‌كننده داشته باشد و فقط 2 درصد از آنها هم مشتري باشند، 400هزار مشتري خواهند داشت و این در شروع خوب است. حال آن‌كه 2 درصد از بازار رقم بسيار بالايي است و بيشتر كسب و كارها زير 1 درصد مشتري دارند. پس جواب دادن به سئوالات زیر به کمک واقعیات و آمار حقیقی ضروری است:
 بازار فروش محصول خود را بررسی کنید. این بازار در حال رشد است یا روند تغیراتی دارد؟ عوامل و فناوری‌های موثر بازار شما کدامند؟ آیا عوامل فصلی بر بازار شما تاثیر دارد؟ قوانین و مقررات موثر بر بازار شما کدامند؟ آیا محصول شما با فرهنگ (ارزش‌ها، باورها و اعتقادات) مردم منطقه‌ای که می‌خواهید کسب و کار در آن راه بیندازید و محصول‌تان را به فروش برسانید منطبق است؟ چقدر برای مردم آن منطقه کاربرد دارد؟
 بررسی رقبا
 رقبای مستقیم و غیرمستقیم شما چه کسانی هستند؟ چه تهدیدات احتمالی ممکن است از جانب آنها به شما برسد؟ برتری‌ها و کاستی‌های آنها در زمینه‌هایی مانند مدیریت، توزیع، منابع مالی، قیمت محصول و مواردی از این قبیل چیست؟ وضعیت رقبای خودتان را در آینده ترسیم کنید؛ آیا می‌توانید بازار آنها را تصاحب کنید؟
 بازاریابی و فروش محصول
 چگونه برای کالا و خدمات خود بازار فروش پیدا می‌کنید؟ چه نمایی از شرکت خود می‌خواهید به نمایش بگذارید؟ از چه فضاهای تبلیغاتی می‌‌خواهید استفاده کنید؟ بسته‌بندی شما به چه شکل خواهد بود؟ مشتریان شما که هستند؟ آنها از چه مکان‌هایی خرید می‌کنند؟ آنها کجا زندگی می‌کنند؟ چقدر سن دارند؟ کجا کالا و خدمات خود را به فروش خواهید رساند؟ چگونه مشتریان خود را خواهید یافت تا کالای خود را بفروشید؟ چه موقع فروش دارید؟ پیش‌بینی فروش شما چقدر است؟
روند تولید
 کالای خود را چگونه تولید خواهید کرد؟ مرحله به مرحله با جزییات کامل شرح دهید. چه مواد اولیه و ملزوماتی برای تولید کالای خود نیاز دارید؟ کی و کجا کالای خود را تولید می‌کنید؟ هزینه تمام شده هر محصول شما چقدر است؟
پیش‌بینی و چاره‌اندیشی
 اگر بار اول است که می‌خواهید کاری را شروع کنید، ممکن است با موانع بسیاری روبرو شوید. بنابراین بهتر است از همان ابتدا این شرایط را پیش‌بینی کنید تا هنگام مواجهه با آن بتوانید از راهکارها و اندوخته‌ای که دارید، استفاده نمایید.
اگر به فروشی که پیش‌بینی کرده‌اید، دست نیافتید، راه چاره چیست؟ اگر تولید شما کیفیت مناسب را نداشت، چه می‌کنید؟ اگر در هر کدام از مراحل به سرمایه‌ای بیش از آنچه که برآورد کرده‌اید نیاز داشتید، چگونه تامین می‌کنید؟
ممکن است برای نوشتن طرح احتیاج داشته باشید ساعت‌های بسیاری وقت صرف کنید و یا با صرف هزینه برای برآورد هزینه‌ها به یک مشاور مالی مراجعه کنید؛ مطمئن باشید تمامی این هزینه‌ها و وقتی که صرف می‌کنید، در برابر فوایدی که طرح برایتان به همراه دارد، قابل قیاس نخواهد بود.