علل کم شنوایی، ناشنوایی و راه‌های پیشگیری

کم شنوایی و ناشنوایی بر اساس علت ایجاد آنها به دو دسته مادرزادی و اکتسابی تقسیم می‌شوند که در نوع مادرزادی، کم شنوایی و ناشنوایی به علت عوامل قبل از بارداری، بارداری و حین تولد ایجاد می‌شود.

 علل مادرزادی کاهش شنوایی و راه‌های پیشگیری از آن

بیش از نیمی از کم شنوایی‌ها به علت عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شوند. می‌دانیم که توانایی‌ها و صفات انسان‌ها از طریق ژن از پدر و مادر به فرزند منتقل می‌شوند، بنابراین اگر نقص یا مشکلی در بعضی از ژن‌های والدین وجود داشته باشد می‌تواند به فرزندان نیز منتقل شود. بسیاری از ژن‌ها نهفته بوده و باعث ایجاد بیماری نمی‌شوند ولی اگر پدر و مادر هر دو دارای ژن معیوب باشند احتمال ایجاد مشکل در فرزندان بیشتر خواهد شد.

با توجه به اینکه در افراد فامیل ژن‌های شبیه به هم بیشتر است،‌ در ازدواج‌های فامیلی احتمال اینکه پدر و مادر و هر دو دارای ژن معیوب مشابه باشند بیشتر است. بنابراین احتمال ابتلای فرزندان آنها به بیماریها و معلولیت‌ها بیشتر می‌شود. یکی از این معلولیت‌ها کم شنوایی و ناشنوایی است به خصوص اگر در فامیل فرد ناشنوایی وجود داشته باشد.

ابتلای مادر به بیماریهای عفونی در دوران بارداری نیز یکی دیگر از علل ایجاد معلولیت اعم از ناشنوایی و یا کم شنوایی است به طوری که اگر مادر بخصوص در سه ماهه اول بارداری به بعضی از عفونت‌ها مبتلا شود احتمال اینکه این بیماری بر جنین اثر گذاشته باشد زیاد است و باعث مشکلات مادرزادی پس از تولد مثل کم شنوایی و ناشنوایی می شود.

از این بیماریهای عفونی می‌توان به سرخجه، سیفلیس، هرپس، توکسوپلاسموز و چند بیماری ویروسی دیگر اشاره کرد که برای پیشگیری از این بیماریها خانم باردار حتی الامکان باید کمتر در مکان‌های شلوغ و پرجمعیت حضور داشته باشد. به افرادی که دچار بیماری‌های عفونی هستند نزدیک نشوند، مرتبا دستها را با صابون بشویند، غذاهای حیوانی مثل گوشت و تخم مرغ را به طور کامل بپزند، در تمیز کردن و شستشوی میوه‌ها و سبزیجات از مواد شوینده ضد عفونی کننده استفاده کنند شیر را بجوشانند و در صورت ایجاد هرگونه بیماری با پزشک مشورت کنند.

 همچنین مصرف داروها توسط مادر نیز در دوران بارداری حتما باید کنترل شود زیرا مصرف بعضی از داروها توسط مادر در دوران بارداری باعث تاثیر بر روی شنوایی جنین و نوزاد می‌شود بنابراین در دوران بارداری مصرف دارو باید حتما با دستور پزشک باشد. همچنین نوزادانی که زودتر از موعد متولد می‌شوند و یا در هنگام تولد وزن پایین کمتر از 1.5 کیلوگرم دارند احتمال ایجاد کم شنوایی یا ناشنوایی در آنها بیشتر است. بنابراین لازم است مادران باردار تحت نظر مداوم پزشک متخصص بوده تا از تولد قبل از موعد یا وزن پایین هنگام تولد جلوگیری کنند.

نرسیدن اکسیژن به جنین و نوزاد، وارد شدن ضربه به سر، صدمه به رگهای خونی، جفت و خونریزی موقع تولد باعث تاثیر بر روی شنوایی نوزاد می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود زایمان در بیمارستان یا زایشگاه زیر نظر پزشک متخصص یا مامای تحصیلکرده انجام شود تا از این عوارض تا حد امکان جلوگیری گردد.

عوامل اکتسابی و غیر مادرزادی در ایجاد ناشنوایی و کم شنوایی

هر نوزادی پس از تولد ممکن است زرد شود، این زردی در بیشتر موارد طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی گاهی زردی ممکن است شدید باشد؛ زردی شدید روی مغز اثر می‌گذارد و مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند.

 یکی از عوارض زردی شدید کم شنوایی و ناشنوایی است و با توجه به اینکه تعیین شدت زردی توسط والدین میسر نمی‌باشد لازم است تمام نوزادان مبتلا به زردی در همان ابتدا جهت معاینه نزد پزشک برده شوند و در صورت لزوم آزمایشات لازم انجام گیرد و در صورت بالا بودن شدت ضربه نوزاد بستری شده و تحت درمان قرار گیرد تا به عوارض زردی شدید از جمله کم شنوایی و ناشنوایی دچار نشود.

استفاده از لامپ مهتابی معمولی، مصرف ترنجبین و شیرخشت نیز توصیه نمی‌شود زیرا شروع درمان را به تاخیر می‌اندازند و علاوه بر اینکه تاثیر زیادی ندارند عوارض متعددی را نیز ایجاد می‌کنند.

عفونت گوش میانی نیز باعث تجمع مایع چرک در گوش میانی شده و در صورت عدم درمان باعث کاهش شنوایی می‌شود.

درمان به موقع از بروز کم شنوایی جلوگیری کرده و در صورتی که هر فردی دچار گوش درد، تب و احساس سنگینی گوش و خروج چرک از آن شد باید به پزشک مراجعه کرده تا درمان شود.

در شیرخواران زیر یک سال بی قراری، اسهال، استفراغ می‌تواند علامتی از ابتلا به عفونت گوش باشد. مصرف بعضی از داروها نیز روی شنوایی فرد تاثیر می‌گذارند و ممکن است تاثیر منفی آنها غیر قابل بازگشت باشد بنابراین مصرف هر نوع دارویی باید با مصرف پزشک صورت گیرد.

بعضی از عفونت‌های چرکی یا ویروسی باعث کم شنوایی و ناشنوایی می‌شوند. مننژیت (عفونت مغز)، سرخک،‌ آبله مرغان، اوریون از جمله این بیماریها هستند.

رعایت نکات بهداشتی مانند شستن دستها با صابون و اجتناب از بیماران از بروز بیماری کم می‌کند؛ واکسیناسیون نیز باعث پیشگیری از بروز برخی از این بیماریها می شود. همچنین مصرف شیر تا دو سالگی نیز مقاومت بدن در مقابل بیماریها را بیشتر می‌کند.

توصیه می شود که به طور کلی جهت پیشگیری از کم شنوایی و ناشنوایی اقداماتی چون مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج به خصوص اگر فرد ناشنوایی در فامیل وجود داشته باشد، مراقبت در جهت جلوگیری از ابتلا به بیماریهای عفونی در دوران بارداری، عدم مصرف دارو در هر زمانی هنگام بارداری بدون دستور پزشک، زایمان در بیمارستان و زایشگاه، جدی گرفتن زردی نوزادان و ابتلا به هرگونه بیماری عفونی، عدم ورود اجسام نوک تیز در گوش، واکسیناسیون کودک، تغذیه کودک از شیر مادر تا دو سالگی، اجتناب از محیط‌های پر سر و صدا، جلوگیری از پاک کردن مجرای گوش نوزاد را انجام دهید.

لازم است شنوایی همه نوزادان پس از تولد هرچه زودتر بررسی شود اما حتی اگر شنوایی فرزند شما طبیعی تشخیص داده شد لازم است هرچند یکبار شنوایی کودک خود را چک کنید.

به طور کلی والدین باید مراقب باشند چرا که کودکان با انجام برخی از رفتارها در دوره‌های مختلف سنی زیر دو سال ممکن است ناشنوا یا کم شنوا هستند.

چرا باید کم شنوایی هرچه زودتر تشخیص داده شود

کم شنوایی در سنین پایین باعث مشکلات روحی، رفتاری و همچنین اشکال در یادگیری می‌شود. کودکی که نمی‌شوند یاد نمی‌گیرد که چگونه صحبت کند در نتیجه ناشنوایی باعث ناگویایی نیز می‌گردد.

کم شنوایی مشکلات روحی، عاطفی و آموزشی زیادی برای کودک ایجاد می‌کند. همچنین کودک در حرف زدن با مشکل روبرو شده و از آنجا که مهمترین مرحله یادگیری زبان قبل از یک سالگی است اگر کم شنوایی و ناشنوایی قبل از سه ماهگی تشخیص داده شود و اقدامات درمانی و توانبخشی قبل از شش ماهگی شروع شود از بسیاری از عوارض بعدی پیشگیری خواهد شد.

همچنین کودک مانند هم سن و سالان خود از نظر زبانی، ارتباطی، شناختی، تحصیلی و شغلی پیشرفت مناسبی خواهد داشت و تحصیلات خود را در مدارس عادی انجام خواهد داد. این در حالیست که اگر تشخیص و درمان به موقع انجام نگیرد عوارض آن پیشرفت کرده و فرد باید در مدارس ناشنوایان تحصیل کند.